سرنوشت

 مراقب افکارت باش      زیرا تبدیل به گفتار می شوند

مراقب گفتارت باش      زیرا تبدیل به رفتار می شوند

مراقب رفتارت باش      زیرا تبدیل به عادت می شوند

 مراقب عادتت باش       زیرا تبدیل به شخصیت می شوند

مراقب شخصیتت باش       زیرا تبدیل به سرنوشت می شوند

هيچ شکى وجود ندارد که خدا از آينده انسان آگاه است وسرنوشت هر فردى را مى داند اما بايد ديد معناى سرنوشت چيست وآيا با اختيار ما منافات دارد يا خير؟در مورد سرنوشت، دو تفسير وجود دارد: تفسير نخست مى گويد: سرنوشت هر كس از روز نخست، بدون اطلاع و حضور او، از طرف خداوند تعيين شده و بنابراين هر كس با سرنوشت معيّنى از مادر متولد مى شود كه قابل دگرگونى نيست (هر انسانى نصيب و قسمتى دارد كه ناچار بايد به آن برسد. چه بخواهد و چه نخواهد،‌و كوشش ها براى تغيير سرنوشت بيهوده است. بنابراين تفسير،‌ بديهى است كه انسان موجودى مجبور و بى اختيار است.ولى بررسى منابع اسلامى نشان مى دهد اين تفسير مورد تأييد اسلام نيست و قبول و پذيرش آن، تمام مفاهيم مسلّم اسلامى از قبيل:‌ تكليف، جهاد، سعى و كوشش و استقامت و غيره را به هم مى ريزد. استاد مطهرى مى گويد: ?اگر مقصود از سرنوشت و قضا و قدر الهى،‌ انكار اسباب و مسببات و از آن جمله قوه و نيرو و اراده و اختيار بشر است، چنين قضا و قدر و سرنوشتى وجود ندارد و نمى تواند وجود داشته باشد?(1)معناى درست علم خدا به سرنوشت آن است كه خداوند در ازل مى داند كه هر فرد انسانى با اختيار و انتخاب خود چه سرنوشتى را براى خود رقم خواهد زد ، بنابراين علم خداوند از ابتدا به كارهاى انسان با اختيار و انتخاب او تعلق مى گيرد ، پس با اين حساب ، علم خداوند نه تنها مغاير با انتخاب ما نيست ، بلكه انتخاب و اختيار ما را تأييد مى كند. در قرآن آيات زيادى وجوددارد كه به صراحت اختيار انسان و نقش اراده او را بيان داشته است؛ مانند آيه: ?ليس للانسان الا ما سعي؛ براى انسان چيزى جز حاصل سعى او نيست?.(3)و مانند آيه: ?ان الله لا يغير ما بقوم حتى يغيروا ما بانفسهم؛ خداوند سرنوشت هيچ قومى را تغيير نمى دهد مگر خودشان آن را تغيير دهند?.(4)در احاديث اسلامى نيز بر اين نكته تأكيد شده است. اميرالمؤمنين(ع) از كنار ديوار شكسته و كجى برخاست. پرسيدند: از قضاى الهى فرار مى كنى؟ فرمود: از قضاى الهى به قدر او پناه مى برم.(5) ?يعنى درست است كه تا قانون عليت كه منتهى به فرمان خداست، نباشد، ديوار شكسته سقوط نخواهد كرد، اما همان خداوند به من عقلى داده كه آن خود يك حلقه از سلسله قانون عليت است و يك عامل بازدارنده در برابر اين گونه حوادث. البته ديوار عقل و شعور ندارد و بدون اعلام قبلى سقوط مى كند. اما من مى توانم به قدر الهى پناه ببرم؛ يعنى با عقل خود چنان محل نشستن را اندازه گيرى كنم كه اگر ديوار سقوط كند روى من نيفتد?.(6)با يك مثال معناى قضا و قدر الهى روشن مى شود: ?اگر كسى بالاى بام ايوانى خود را روى زمين بيفكند و بگويد: اگر مقدر است بميرم مى ميرم و اگر مقدر است بمانم مى مانم.اين گفته درست نيست، زيرا قضا و قدر الهى اين است كه بشر داراى اختيار و اراده باشد و بتواند خود را از بام پرت كند و بميرد و يا آن كه از راه بام، پله پله به زير آيد و بماند. پس به آن كسى كه روى بام به قصد افكندن خود ايستاده است بايد گفت: تقدير خداوند درباره مرگ و حيات شما تابع اراده و اختيار شما است. اگر افكندن از بام را اختيار كنى ، مقدر است بميرى و اگر پله هاى بام را انتخاب كنى ، مقدر است بمانى و در هر دو صورت، قضيه روى قضا و قدر الهى است?.(7)بنابراين نتيجه مى گيريم كه براى انسان ها يك سرنوشت از اول معين نشده كه انسان اختيارى در ترك آن نداشته باشد ، بلكه از زاويه ديگر سرنوشت هاى متعددى دارد مانند دو مثال فوق ،  كه مى تواند هر يك را انتخاب نمايد و هر كدام از آنها را انتخاب نمايد ، همان چيزى است كه خداوند از ابتدا به آن آگاه بوده است.